Infocratie - Byung-Chul Han | De Ondernemers Boekencast afl 72

De links en notities van deze aflevering vind je hier https://decideforimpact.com/infocratie-boekencast-afl-72/

In deze aflevering hebben we het over het boek Infocratie. Het is een uitnodiging voor iedereen die zich zorgen maakt over digitalisering en de democratie. Een bijzonder boek, niet direct om vrolijk van te worden, maar zet wel aan tot nadenken. Goed om als ondernemer ook na te denken over de verregaande digitalisering, big data en kunstmatige intelligentie. Interessante kansen, maar ook bedreigingen en het is goed om ook die bedreigingen onder ogen te zien.

Byung-Chul is een Koreaans-Duitse filosoof. Sinds 2012 hoogleraar in cultuurwetenschap en hoofd van het studium generale aan de Universiteit voor de Kunsten in Berlijn.

Het is een bijzonder boek, een actueel onderwerp waarvan je voelt dat we op een glijdende schaal zitten om een efficiënte manier geschreven. Iedere zin in het boek heeft waarde. In zijn Commencement speech in 2022 heeft hij het over onderstrepen. Zijn doel is dat de lezer iedere zin onderstreept. Iedere zin moet zo krachtig zijn dat je deze wilt onderstrepen. Dun, klein boek, met veel inhoud.

Ondertitel is, Digitalisering en de crisis van de democratie.

Het heeft vijf hoofdstukken:

1. Informatieregime
2. Infocratie
3. Het einde van het communicatieve handelen
4. Digitale rationaliteit
5. De crisis van de waarheid

Informatieregime

Informatiestromen en data uitbuiten voor machtsgewin. Bedrijven en organisatie die veel data verzamelen en dit gebruiken worden machtiger en rijker. Het informatiekapitalisme dat overgaat in het surveillancekapitalisme. Denk aan alles wat je deelt op het web, de sporen die je nalaat met cookies, zoekmachines, de Ring deurbel, de smartphone, het algoritme en de altijd trekkende tijdlijn. De mens verandert in data- en consumptievee.

In het informatiekapitalisme waant de mens zich vrij, authentiek en creatief, door vooral over zichzelf te delen. We worden continu gesurveilleerd, maar het voelt niet zo.

Influencers als motivatietrainers gedragen zich als verlossers. Volgers kopen gedwee de door hun gebruikte producten. We consumeren ons kapot. Consumptie en identiteit vallen samen.

Infocratie

De informatie en communicatie neemt ook de politiek over. De democratie verandert in een infocratie. In de democratie was het boek het doorslaggevend medium, met een overzichtelijk ordening van feiten en ideeën. In de mediocratie neemt het dialoog af, de spreektijd wordt korter en vooral zendtijd. Mensen worden in slaap gesust met plezier, consumptie, amusement en vermaak. De dwang tot geluk beheerst het leven.

Informatie heeft een zeer korte actualiteitspanne. We zijn telkens op zoek naar de verrassing.

Trump is een voorbeeld van deze verandering. Met korte statements, en targeting worden mensen beïnvloed in gedrag zoals voor het stemmen. Met robots wordt de opinie van de mensen en daarmee het stemgedrag beïnvloed.

Informatie raast langs de waarheid en valt niet door de waarheid te achterhalen. De infodemie met de waarheid te willen bestrijden is gedoemd te mislukken. Ze is waarheidsresistent.

Het einde van het communicatieve handelen

Hannah Arendt en haar film over Hitler noemt hij hier. We verliezen het discours (de dialoog met de ander). We leren niet meer uit gesprekken met een ander, we luisteren vooral naar onszelf. De crisis van de democratie is in eerste instantie een crisis van het luisteren. Mede veroorzaakt door het algoritme waardoor je meer van hetzelfde te zien krijgt.

Digitale rationaliteit

Dataisten geloven dat big data en kunstmatige intelligentie ons tot een goddelijke, alomvattende blik in staat stellen en het welzijn van allen optimaliseert. Deze digitale allesomvattende kennis maakt het discours overbodig. Big data en AI nemen intelligentere en rationelere beslissingen dan de mens, omdat we maar beperkte hoeveelheden informatie kunnen verwerken.

Een samenleving die zonder de politiek kan omdat big data en AI alle beslissingen nemen, beter dan de mens. Politiek en regering worden vervangen door planning, sturing en conditionering.

De crisis van de waarheid

Fake nieuws, desinformatie en complottheorieën. De bullshitters. (Harry Frankfurt). Bullshit is onvermijdelijk als de omstandigheden mensen dwingen te praten over dingen waar ze niets van begrijpen. Truthines. Meer gebruik van het hart dan het verstand. Zoals Hitler, de leugen zo groot maken dat het de nieuw waarheid wordt. Mooi voorbeeld uit Orwell's totalitaire surveillancestaat, waar waarheid een instantie is. Deze instantie corrigeert zaken uit de geschiedenis om het heden waarheid te laten lijken. De gedigitaliseerde wereld is vorm- en manipuleerbaar.

Mooi voorbeeld vergelijk digitale fotografie en foto's bewerken zodat ze mooier de werkelijkheid weergeven. Tegenover analoge fotografie die de werkelijkheid zo goed mogelijk vastlegt.

Informatie is additief en cumulatief. De waarheid daarentegen is narratief en exclusief.

De crisis van de waarheid is een crisis van de maatschappij. Maatschappij en cultuur worden tot verhandelbare waar gereduceerd. De waar vervangt het ware. 

Lees ook het artikel in Trouw https://www.trouw.nl/duurzaamheid-economie/de-economie-werkt-tegen-de-natuur-hoe-viezer-het-water-hoe-hoger-het-bbp-dat-is-heel-gek~bb0a94bc/   De economie werkt tegen de natuur. ‘Hoe viezer het water, hoe hoger het bbp. Dat is heel gek. Het CBS berekent de waarde van de natuur en cultuur.

De ware democratie rust op twee principes, isegoria en parrhesia.

1. iedere burger heeft het recht om vrijuit te spreken
2. Mensen die politiek handelen zijn verplicht om het ware te zeggen

Wie de moed heeft het woord te nemen, ondanks alle risico's die dat met zich meebrengt, oefent parrhesia uit.

Terwijl informatie een zeer korte actualiteitsspanne heeft, is de waarheid gekenmerkt door duurzaamheid.

Parrhesiasten onderscheiden zich door de moed tot waarheid.

Een bijzonder boek dat me aan het nadenken zette over het gebruik van data, gekoppeld zijn aan het algoritme. De onwaarheden en boosheid op Twitter. De decentrale, meer democratische opstelling van Mastodon daar tegenover. Het zoeken naar de waarheid, de aarde van boeken en de dialoog. Het luisteren naar de ander om te leren. De moed die nodig is om de waarheid te spreken. Geen wonder dat activisten moedig zijn.

Opvallende lessen uit het boek voor mij:

• Wij veranderen in data- en consumptievee.
• Influencers als motivatietrainers gedragen zich als verlossers.
• We consumeren ons kapot.
• Consumptie en revolutie sluiten elkaar uit.
• De slimme stofzuigerrobot brengt zonder moeite onze hele woning in kaart.
• We amuseren ons kapot.
• Informatie raast langs de waarheid. De infodemie is waarheidsresistent.
• We verliezen de dialoog, we luisteren niet meer, we zijn vooral aan het zenden.
• Het algoritme is de echokamer. Je hoort continu dingen waar je het al mee eens bent.
• De toenemende tribalisering bedreigt de democratie.
• Buiten de echokamers zijn er vooral vijanden.
• Wie niet voor is, is tegen mij.
• Big data en kunstmatige intelligentie gaan onze besluiten verbeteren, omdat ze meer data kunnen verwerken dan ons brein kan.
• De digitale wereld is vormbaar en manipuleerbaar.
• Mensen die politiek handelen zijn verplicht waarheid te spreken.
• Nihilisten – de kern wordt er uitgehaald, allemaal losse flodders en steeds meer informatie en minder de waarheid.
• Zoeken naar de waarheid in boeken en in de dialoog.
• Hoe moedig activisten moeten zijn, zoals Extension Rebellion